#KİMBUYAZARLAR

Sabitfikir’den aktarıyorum:

“Türk edebiyatının gelişimine katkı sağlayacak nitelikteki özgün edebiyat eserlerini üretecek veya bunları yayımlatacak” yazarlara maddi destek sağlamak amacıyla 25 Aralık 2013’te yürürlüğe giren Edebiyat Eserlerinin Desteklenmesi Hakkında Yönetmelik tartışma yarattı. Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğünün internet sitesinde projeye 290 kişinin başvurduğu, 40 projenin kabul edildiği, toplam 463 bin TL dağıtılacağı açıklandı. Fakat devlet desteği alan yazarların ve seçici kurulda bulunanların isimlerine yer verilmedi. Bu durum edebiyat dünyasında tepkilere neden oluyor.”

Edebiyat, sanat, bilim elbette halkın parasını halk adına harcayan devlet tarafından desteklenir. Kaldı ki tiyatro, sinema gibi sanat dalları yıllardır desteklenmekte, edebiyat alanında da TEDA projesi kanalıyla Türk Edebiyatı’nın yabancı dillere çevirisi yine uzun zamandır devlet tarafından desteklenmektedir. Tüm bu destekler zaman zaman tartışılmakta, kimi siyasi baskı ya da ödül aracı olarak kullanılma kuşkusu ile gündeme getirilmektedir. Ama ilk kez bu şekilde geniş tepkilere yol açan bir “destek”le karşı karşıyayız. İtiraz noktası son derece meşru: Desteğin verilme şekli şeffaf değil. Seçici kurul belli değil, desteği alanlar belli değil. O zaman da #kimbuyazarlar diye sormak tüm vatandaşların en doğal hakkı ve görevi haline geliyor.

Bunca destek mekanizması varken ilk kez böyle bir uygulama yapılıyormuş gibi davranılması desteğin üzerindeki şaibeyi de artırıyor. Bunca şaibeli bir desteğe kendine ve edebiyata saygısı olan hangi yazar başvurur?

Türkiye’de yıllardır TÜBİTAK bilimsel projelere destek veriyor. Hem de bu projeler yüzlerce bin liralık bütçelere sahip büyük projelerdir. Yani yukarıda sözü edilen 463 bin liralık destek kimi zaman sadece BİR projeye verilen normal destek miktarıdır. Tüm biliminsanları her yıl bu desteklere başvururlar ve bunlardan ancak bazıları desteklenir. Kabul oranları destek tiplerine göre değişmekle beraber %30 civarındadır. Yani 10 projeden 3’ü destek alır. Konuyla ilgili ayrıntılı bir belge için:

http://www.tubitak.gov.tr/sites/default/files/ardeb_sunum.pdf 

Uzun sözün kısası, devlet bilimsel araştırmaya her yıl milyarlarca lira dağıtmaktadır. Bunu yapabilmek için de oldukça şeffaf bir panel sistemi kurulmuştur. Projeler ilgili konuda çalışan biliminsanlarının oluşturduğu panellerde değerlendirilir, ret edilenlere ret gerekçesi açık bir şekilde rapor halinde sunulur. Siz de projenizin neden ret edildiğini bilirsiniz, panelistlerin yanlış düşündüğünü iddia ediyorsanız yeniden başvurabilirsiniz. Bir fikir vermesi açısından 2013 yılında 151 farklı üniversiteden 3617 adet proje 847 panelde 4795 panelist tarafından değerlendirilmiştir. Olabildiğince sağlıklı bir değerlendirme süreci olduğu söylenebilir. Panellerin değerlendirme kapasitesi üniversitelerden panelist olarak çağrılan biliminsanlarının yeterliliği ile sınırlıdır. Ama daha önemlisi: Bu sistemde bazen proje sahibi olarak başvuran durumundasınızdır, bazen de panelist. Böylelikle devasa destek miktarları şaibesiz bir şekilde dağıtılır.

Peki devlet bilimsel araştırmaya neden büyük destekleri sağlıklı bir yöntemle dağıtmayı becerebiliyor da mesele edebiyata gelince bu şekilde demirperde ülkelerine yakışacak şaibeli bir yöntem benimsiyor? Çünkü devlet bilimsel destekleri verirken uluslararası ölçekte yayımlanabilecek kalitede bilimsel araştırma, patent, buluş, tez bekliyor. Bunun için de bilimsel bir yöntem kullanmak zorunda, yani en iyi projeleri desteklemek zorunda. O halde edebiyat eserlerinin desteklenmesi sürecinde bu türden bir kalite beklentisinin olmadığı sonucuna varıyoruz. Eğer öyle olsaydı, çok daha uygun bir mekanizma kurulabilirdi. Peki amaç edebiyatta kaliteli yapıtların ortaya çıkmasını desteklemek değilse nedir? Niyet iyi bile olsa bu şekliyle kurgulanmış olan “destek” bu soruların sorulmasına yol açıyor. Umarız yapılan hatadan dönülür ve şeffaf bir destek mekanizması kurulur.